Het 'Drama bij Drie'

 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft zich in december 1944 in onze familie in Drie een verschrikkelijk drama afgespeeld. De enige getuige van 'Het drama bij Drie' - Willy Born, mijn schoonvader - heeft mij het verhaal gegeven. Ik heb het letterlijk overgenomen. 

In Drie was een verzetsgroep gestationeerd die in een bunker verbleef. In Drie was nabij de brandtoren (niet de huidige van staal) een zendinstallatie. Toen was de brandtoren van hout en stond enkele honderden meters richting Putten in het bos. Men had op die plaats de mogelijkheid de zender in de brandtoren te brengen, zodat men geen hinder had van het bos. Om te kunnen zenden, had men stroom nodig, wat in die tijd nog niet in Drie was. De zender werkte op een accu, die gevuld werd door een windmolen bij de familie Schuurkamp in Speuld. Enkele keren in de week werd de accu geruild, een werkje dat Willy Born meestal mocht doen.

Bij het drama waren de volgende personen betrokken:

Herman Leus (marconist) bij de familie Born in huis. De schuilnaam was Sjaak.
Corneille du Corbier (hulpmarconist) bij de familie Born in huis. De schuilnaam was Kees.
Jannes Born (zoon). De roepnaam was Jannes.
Willem Born (zoon). De roepnaam was Willy.
Berend Dijkman alias Piet Veluwe.
Theodoor Verhulsdonk (SD Apeldoorn). Roepnaam Verhulsdonk.
Anton Touseul (SD Apeldoorn). Roepnaam Tonny.
Emiel Thonon (SD Apeldoorn). Roepnaam De Rat.

 


Op 13 december 1944 werd er doordat er familie op bezoek was geweest later dan normaal gegeten. Na het middagmaal gingen Jannes, Kees en Sjaak samen lopende naar de bunker, om daar wat te werken. Bij de bunker liepen zij in de val van de SD. Bij het huis van de familie Born werden schoten gehoord. Direct na het horen van de schoten ben ik (Willy) op de fiets gestapt en was in enkele minuten bij de bunker. Daar aangekomen zag ik vanaf het bospad personen in het bos. Ik kreeg bevel met de handen boven het hoofd naar de personen toe te lopen. De afstand was ongeveer vijftig meter (de plaats waar nu het paaltje staat). Daar aangekomen zag ik het volgende verschrikkelijke tafereel. Op de grond lagen: Jannes (geveld door een schot in de maagstreek) werd op de vlucht neergeschoten. Hij was naar deze plaats gesleept over een afstand van meer dan vijftig meter. Kees (zwaar gewond door vele schoten in de linker onderbuik) had geen mogelijkheid gehad een vluchtpoging te proberen. Sjaak (niet gewond) heeft zich direct overgegeven aan de SD.

De verzetsmensen werden bewaakt door drie personen van de SD uit Apeldoorn, die ook de daders waren van het verschrikkelijke drama. De volgende SD-ers stonden erbij:
Verhulsdonk (gewapend met karabijn), heeft vermoedelijk Jannes doodgeschoten;
Tonny (gewapend met machinepistool), heeft vermoedelijk Kees doodgeschoten;
De Rat (gewapend met groot pistool colt).

Het bevel was deze dag in handen van Verhulsdonk. Ik moest met de handen omhoog tegen een boom gaan staan vlak bij de gewonden. Ondertussen werden door de SD-ers de meest rotte en sadistische grappen over de gewonden gemaakt. De gewonden hadden onmenselijke pijnen. Na ongeveer twee uur overleed Jannes.

De bunker is bijna zeker aangewezen door Piet Veluwe, want hij was later ook in een personenauto van de SD aanwezig bij de overval op het huis van de familie Born. Toen Jannes overleden was kwam er vrij gauw een Duitse legervrachtauto met bemanning die de gearresteerden moesten afvoeren.

Samen met Sjaak moest ik mijn overleden broer naar het bospad dragen, waar hij als terrorist tot voorbeeld van anderen moest blijven liggen. Hier heeft hij van woensdag tot zondag gelegen. Twee inwoners van Speuld hebben hem daar op zondag gevonden. Het stoffelijk overschot (afgedekt met een zeil) is op zondagmiddag door de gemeente Ermelo met een paardenwagen naar Ermelo gebracht. Jannes is op dinsdag 19 december begraven in Ermelo. 
  
 



In 1972 is Jannes herbegraven op het Ereveld in Loenen.

Hierna moesten Sjaak en ik de zwaargewonde Kees in de laadbak leggen. Sjaak moest in de laadbak bij Kees gaan liggen. Ik moest in de cabine van de vrachtwagen naast de chauffeur gaan zitten. De weg naar huis hoefde ik niet te wijzen want dat was reeds gedaan door Piet Veluwe. (Hij zat naast ons huis in een personenauto van de SD te roken)

Achterin de vrachtwagen was nog wat gestommel en viel een pistoolschot, echter zonder merkbaar gevolg. Bij de overval op ons huis werden direct de ruiten van de tuindeuren ingeslagen. Bij huize Born werden de volgende personen aangehouden en in de kelder gestopt: Hans Born (4 jaar), Bram Born (13 jaar), moeder Born, vader Born, Evert Born, Bram van Eikenhorst, Aartjen Simon, Bakker Dooijewaard uit Ermelo, mw. R.Mulder, Willy Born (was reeds in het bos gearresteerd).

Later in de avond werden de volgende personen overgebracht naar de Willem III kazerne in Apeldoorn: Moeder Born, (in maart vrijgelaten), vader Born (overleden in Neuengamme), Evert Born (overleden in Duitsland?), Bram van Eikenhorst (overleden in Duitsland), bakker Dooijewaard (overleden in Duitsland) en Aartjen Simon (vrijgekomen in Groningen).

Herman Leus is doodgeschoten bij De Woeste Hoeve. Corneille du Corbier is op 28 februari 1945 overleden in het Kriegslazaret in Apeldoorn. Mevrouw R. Mulder was dienstbode bij de buren en werd direct vrijgelaten. Hans, Bram en Willy Born bleven onder bewaking achter in het ouderlijk huis. Willy onder zware bewaking. Donderdagmorgen werd bij huize Born Jeanne Bosz gearresteerd. Donderdagavond werden Hans, Bram en Willy vrijgelaten. Het huis werd de avond van 14 december 1944 verbrand.
 
Via onderstaande websites is nog meer informatie te vinden:
 
 
In onderstaande video wordt vanaf 8 min 51 meer verteld over het 'Paaltje van Jannes'.